چکیده
در دوران غیبت صغری، ابوسهل اسماعیل بن علی و ابو محمد حسن بن موسی نوبختی از مشهورترین متکلمان امامیه در بغداد بودند که نقش مهمی در انتقال میراث کلامی امامیه به متکلمانی چون شیخ مفید و سید مرتضی بر عهده داشتهاند. از آنجا که اندیشههای امامیه در دوران شیخ مفید و سید مرتضی تفاوتهایی با آراء متکلمان عصر حضور همچون هشامین و مؤمنالطاق دارد و به نوعی به اندیشههای کلامی معتزله نزدیکتر شده برخی برآنند که نوبختیان در تطوّر اندیشههای متکلمان امامی و همگرایی آنان با معتزلیان نقش اصلی را بر عهده داشتهاند و در حقیقت، عقلگرایی معتزلی به دست بنو نوبخت در میان متکلمان امامی مذهب شیوع یافته است. این مقاله ضمن رفع این اتهام از طریق مقایسه اندیشههای کلامی این دو گروه به واکاوی میزان تأثیرگزاری متکلمان نوبختی بر آراء اندیشمندان امامیه پرداخته است.
کلیدواژهها: نوبختیان؛ کلام امامیه؛ معتزله؛ متکلمان؛ عقلگرایی؛ هشام بن حکم