چکیده:
ارتزاق یکی از مصارف بیت‌المال است و در لغت به معنای درخواست و دریافت روزی و در اصطلاح «عقدی جایز است که طبق آن، فرد مستحق خواه از کارگزاران حکومت باشد یا خیر برحسب آنچه که حاکم شرع تشخیص می‌دهد، از بیت‌المال روزی دریافت می‌کند». ارتزاق غالباً مربوط به مصالح و مناصبی است که قوام و پایداری نظام اسلامی بدان وابسته است و از این‌رو حائز اهمیت بوده و کاربرد فراوانی دارد و لذا هدف از این تحقیق تبیین ابعاد مختلف ارتزاق جهت استفاده‌ی کاربردی کارگزاران می‌باشد و در این راستا از کتب فقهی و برخی مواد قانونی استفاده و به مسائل مستحدثه و مصادیق امروزی ارتزاق اشاره شده است. با وجود اینکه برخی قائل به حرمت ارتزاقند؛ لیکن مشهور معتقد به جواز آن هستند. ضمناً ارتزاق در مواردی مکروه و در مواردی مستحب می‌باشد. مستحقین رزق، در صورت نیازمندی می‌توانند از بیت‌المال روزی دریافت نمایند؛ لیکن در اینکه اگر فرد، غنی باشد، باز هم می‌تواند روزی دریافت کند یا خیر، در بین فقها اختلاف نظر بوده و لذا سه قول همراه با ادله بیان شده است؛ علاوه بر این، شرطیت عدم وجود فرد داوطلب و عدم لزوم عدالت در حاکم روزی دهنده، از دیگر مسائل مطرح شده در رابطه با شرایط ارتزاق می‌باشد. در ادامه چند مسئله از جمله وضعیت ارتزاق در شرایط نوین سازمانی و آثار وضعی ارتزاق مورد بحث قرار گرفته است. ارتزاق منحصر در موارد خاصی نبوده و کمیت و کیفیت آن منوط به نظر حاکم شرع است؛ با این وجود در این تحقیق مستحقین روزی ذیل چهار عنوان قرار گرفته‌اند: کارگزاران امور حکومتی مثل قضات. کارگزاران امور دینی همچون امام جماعت. نیازمندان مانند خانواده‌های بی‌سرپرست. سایر امور مربوط به ارتزاق از قبیل کارهای فرهنگی، علمی، عمرانی و نظامی.
کلیدواژه‌ها: ارتزاق، بیت‌المال، حاکم شرع، مصلحت، فقه و حقوق، مسائل مستحدثه.
فصول پایان‌نامه:
این تحقیق در سه فصل ارائه شده است:
فصل اول: «تعاریف و کلیات (ترسیم سیمای کلی ارتزاق از بیت‌المال)»
* تعریف رزق
* تعریف ارتزاق
* تفاوت ارتزاق با عقد اجاره و سایر قیود
* تفاوت ارتزاق با سایر قیود
* متولی و منبع ارتزاق
* تعریف بیت‌المال
* اقسام بیت‌المال
* قاعده حرمت اخذ اجرت بر واجبات
* جهات پرداخت رزق
فصل دوم: «حکم تکلیفی و شرایط ارتزاق از بیت‌المال»
* بخش اول: حکم تکلیفی ارتزاق از بیت‌المال
بند اول: حکم تکلیفی ارتزاق مصطلح (ارتزاق به معنای خاص)
بند دوم: حسن عدم ارتزاق از بیت‌المال (کراهت ارتزاق)
بند سوم: استحباب ارتزاق
* بخش دوم: شرایط ارتزاق از بیت‌المال
بند اول: شرط یا عدم شرط حاجت (احتیاج) و نیاز در ارتزاق از بیت‌المال
بند دوم: شرط یا عدم شرط جواز ارتزاق از بیت‌المال در صورت عدم وجود فرد متطوع
بند سوم: شرط یا عدم شرط عدالت در حاکم روزی دهنده
بند چهارم: کمیت و کیفیت ارتزاق از بیت‌المال
فصل سوم: «اصناف مرزوقین از بیت‌المال»
* بخش اول: اصناف مرزوقین از بیت‌المال معین
* بخش دوم: اصناف مرزوقین از بیت‌المال نامعین
بند اول: ارتزاق کارگزاران امور حکومتی
بند دوم: ارتزاق کارگزاران و فعالین امور دینی
بند سوم: ارتزاق نیازمندان
بند چهارم: سایر امور ارتزاق
نتیجه‌گیری و پیشنهادات.
