چکیده:
اخلاص به معنای آزاد شدن و رهایی یافتن از عبودیت غیر خدا و پاک و خالص گردانیدن نیّت و عمل بلکه تمام وجود خود برای رسیدن به مقام قرب و فناء خداست. با در نظر گرفتن موضوع علم اخلاق که نفس و قوای آن است و هدف اخلاق که رسیدن به فضایل اخلاقی و تثبیت آن در نفس می‌باشد؛ اخلاص در اخلاق به معنای خالص کردن این فضایل برای خداست. اخلاق مجموعه‌ای از کیفیات نفسانی است که باعث صدور افعال به‌آسانی و بدون نیاز به تفکر و تأمل می‌شود و این کیفیات نفسانی، رابطه عمیقی با سه عنصر علم و معرفت، نیّت و عمل دارد. در اخلاق اسلامی؛ یک کیف نفسانی، زمانی فضیلت محسوب می‌شود که عناصر یاد شده صبغه الهی به خود گرفته و خالص برای او باشد. موضوع عرفان، شناخت خداوند سبحانه و تعالی و اسماء و صفات اوست و هدف آن رسیدن به توحید است؛ بنابراین، اخلاص در عرفان؛ با توجه به رابطه اخلاص با موضوع و هدف عرفان مطرح می‌شود. سالک اِلی الله مسیر خود را از تزکیه نفس و تطهیر باطن از رذایل اخلاقی و تخلّق یافتن به فضایل اخلاقی شروع می‌کند و با سیر در عوالم وجود خود که عالم اصغر است به شناخت عالم اَکبر و معرفت حق‌تعالی نائل می‌گردد؛ و با این معرفت مراتب اخلاص را تا رسیدن به بالاترین درجات آن‌که مقامات مخلَصین (به فتح لام) است طی می‌کند.
کلیدواژه‌ها:
اخلاص، اخلاق، عرفان، فضیلت، رذیلت، نیت، مقام قرب، مقام فناء.
فصول پایان‌نامه:
این تحقیق دارای چهار فصل می‌باشد:
فصل اول: «مبانی اخلاص در اخلاق»
* اهمیت معرفت نفس
* علم اعلی و شناخت برتر
* علم واجب
* شناخت نفس
* ملاک وحدت در موجود زنده
* دلایل اثبات تجرد نفس
* یگانه بودن جوهر نفس و تأثیر و تأثر نفس از بدن
* اختلاف آراء در حقیقت نفس
* قوای نفس
* رابطه نفس با اخلاق
* اجناس فضایل و رذایل
* حرکت جوهری و تجسم اعمال
* اخلاص، سر تشبیه به مبدأ
فصل دوم: «اخلاص در اخلاق»
* فضیلت و شرافت اخلاص
* مراتب و درجات اخلاص
* بعضی از درجات اخلاص از دیدگاه امام خمینی (ره)
* مقدمات اخلاص
* اخلاص در عمل
* خلوص دین و طاعت و عمل
* رسیدن به خلوص با انقطاع تام الی الله
* اخلاص، فطری است
* اخلاص در دین با وجود اکراه کافران
* دین خالص مخصوص خداست
* دین و معانی آن
* پیامبر مأمور به اخلاص شد.
* مأموریت همگانی به اخلاص در عبادت و اخلاص در دین
* احتجاج خدا و پیامبر به اخلاص
* معیت با مؤمنان در مسیر اخلاص
* اخلاص در دین قیمه
* آفات اخلاص
* اخلاص بعد از عمل
فصل سوم: «مبانی اخلاص در عرفان»
* وجه تمایز شقق عرفان و اخلاق و فلسفه
* خودشناسی از دیدگاه عرفان
* دیدگاه عرفان درباره نظام هستی
* تقسیمی دیگر از عالم وجود
* ارتباط طولی مراتب وجود
* حضرات خمس و عوالم پنج‌گانه
* انبساط و بساطت روح
* روح و مراتب عالم امر
* روح کلمه‌الله است
* وحدت ذاتی نفس و تعدد نسب و اضافات
* هر نفسی در ذات خود مطلوب حضرت حق است
* حقیقت آدم و نفس رحمانی
* معرفت رب در معرفت نفس
* تحصیل توحید و تجرید در اخلاص
فصل چهارم: «اخلاص در عرفان»
* مناصب و مقامات مخلصین
* دیدن برهان پروردگارشان همه بندگان مخلص خداست
* مخلصین؛ صاحبان ایدی و ابصار
* اشتیاق و تمنای مخلصین نسبت به موت
* اخلاص حقیقتی تشکیکی
* مراتب و درجات اخلاص عملی از دیدگاه اهل معرفت.
