چکیده:
هر انسانی عدل را دوست دارد و از ظلم متنفر است؛ اما تشخیص و عمل به اعتدال بسیار مشکل می‌باشد. اساس عدل خداوندی زیربنای خلقت انسان، آسمان‌ها و زمین است. واژه شناسان و مفسران در معنای لغوی عدل - که البته با واژه‌هایی از قبیل استقامت، قصد، وسط، قسط، میزان و غیره پیوند معنایی دارد - (استوا) را رقم زده‌اند. در معنای اصطلاحی، فضیلت (=ارزشی) است که در وسط دو طرف افراط و تفریط که هر دو مذموم می‌باشند، قرار دارد؛ و گاهی به‌عنوان چیزی ممدوح در کنار یک طرف مذموم (=جور) مطرح است. عدالت علاوه بر اینکه فضیلت، سرچشمه سایر فضایل و نتیجه آن‌هاست، نسبی یا مقید نیز هست. به این معنا که افراد مختلف به دلیل شرایط متفاوت فردی و اجتماعی خاص خویش، به شیوه‌های گوناگون در طریق اعتدال حرکت می‌کنند. به بیانی دیگر، گاهی اگر برای یک فضیلت در شرایط عادی دو طرف یا یک طرف مذمور (رذیلت) در نظر گرفته شود، در شرایط غیرعادی و غیر معتدل و در جهت (اعتدال نهای)، عقل و شرع چنین افراط و تفریطی را عین عدل و حرکتی ممدوح می‌شمارند که در این رابطه به یک آیه و یک روایت به‌عنوان شاهد مثال اشاره می‌کنیم: فاستبقو الخیرات لاسرف فی خیر، مثلاً در صورتی که کار (خیر) یعنی با هدف سود رساندن به دیگران باشد، هر چه افراطی‌تر، مطلوب‌تر است و فساد و خلل به‌نظام عالم ایجاد نمی‌کند. در نتیجه انسان موظف است که از طبیعت و شریعت معتدل خود درس بیاموزد و اعتدال را در تمام جنبه‌های زندگی پیاده کند و با طرد موانع درونی (نفس اماره) و بیرونی (شیطان) و با توکل به خدا، تمسک به ائمه اطهار (ع)، تقویت ایمان، شکر گذاری و ...، اعتدال را رعایت نماید تا به بالاترین مقامات دنیوی و اخروی دست یابد.
فصول پایان‌نامه:
این تحقیق دارای هفت فصل می‌باشد:
فصل اول: «کلیات»
فصل دوم: «معنای اعتدال»
* معنای لغوی عدل و مشتقات آن
* عدل از نظر اصطلاحی
فصل سوم: «واژه‌هایی که با اعتدال پیوند معنایی دارند»
* استقامت
* قصد
* قسط
* وسط
* میزان
فصل چهارم: «فضیلت»
* مقدمه
* معنای لغوی فضیلت و مشتقات آن
* معنای اصطلاحی فضیلت
* فطری بودن فضیلت
* نسبی بودن فضایل
* مشکل بودن فضیلت
* راه‌های کسب و حفظ فضائل
* اجناس فضایل
* ثمره فضیلت در انسان
فصل پنجم: «مطلق یا نسبی بودن اعتدال»
فصل ششم: «ویژگی‌ها و شئون اعتدال»
* عدل خداوند
* اعتدال تکوینی (فکری) اساس شریعت
* ملزم بودن انسان به رعایت اعتدال
* اعتدال همه‌جانبه
* برخی از شئون اعتدال در زندگی انسان از دیدگاه آیات قرآن کریم و روایات معصومین (ع)
فصل هفتم: «عوامل عدم اعتدال و برخی راه‌های رهایی از آن‌ها»
* عوامل عدم اعتدال
* بعضی از راه‌های رهایی از تنگناهای اعتدال
* برخی از راه‌های حفظ و استمرار اعتدال
نتیجه.
