چکیده:
اين پژوهش كه با عنوان سيرة آموزشي تربيتي امام علي (ع) صورت گرفته است، به دنبال دادن پاسـخي بـه سـؤال اصـلي ايـن پژوهش است. پرسش اصلي اين پژوهش درباره آموزش و تربيت در انديشه و عمل امام علي (ع) است. فرضیه اين پژوهش در پاسخ بيان می‌کند كه عليرغم اينكه گزارش مورخان در مورد حكومت امام علي (ع) بيشتر معطوف به سيرة سياسي و نظامي ايشان شده است بـه نظر می‌رسد كه آموزش و تربيت جايگاه اصلي را در سيرة آن حضرت داشته است. براي آشنايي با مفاهيم اصلي و كليدي اين پژوهش چارچوب مفهومي ارائه شد تا تعريف متناسب با مفاهيم اين پژوهش صورت گيرد تا منظور اصلي از آموزش و تربيت در اين پژوهش مشخص شود. پس از ارائه چارچوب مفهومي با توجه به سؤالات فرعي اين پژوهش چهار فصل ارائه شد. در فصل اول ايـن پـژوهش اهميت تعليم و تربيت و پیشینه آن بيان شده است. اينكه اين مقوله از چه زماني آغاز شد و چه سيري را طي كرده است مورد بررسـي قرار گرفته است. در فصل دوم كه دوران حكومت امام علي (ع) را شامل می‌شود ابتدا از شخصيت والاي امـام علـي (ع) و نقـش او در میدان‌های نبرد براي پيشبرد اسلام و ياري پيامبر ياد شده است و در ادامه دوران حكومت امام (ع) و رخ دادن سه جنگ بسيار مهم جمل، صفين و نهروان مورد بررسي قرار گرفته است تا نقش امام در میدان‌های مختلف زندگي و اوضاع و شرايط متفاوت نمايش داده شود پي به شخصيت امام برده شود كه هرچند امام در جنگ‌های متعدد شركت داشته ولي هدف اصلي او انسان‌سازی و تعليم و تربيت انسان‌ها بوده است و در اين پژوهش نشان داده شد كه امام چه جايگاه و نقشي در اين امر داشته و جنگ كردن هم وسیله‌ای براي رسيدن به اين هدف بوده است. در فصل سوم كه آموزش در سيرة امام علي (ع) مورد بررسي قرار گرفته شخصيت خود حضرت در علوم مختلف و آشنايي امام به اين علوم و اندیشه امام در اين زمينه مورد بررسي قرار گرفته است. شخصيت علمي امام از اين جهت مورد بررسي قرار گرفته تا اثبات شود كه امامي كه خود دستور به تعليم و علم‌آموزی می‌دهد خود در اين جهت عامل بوده است و هر سخني كه امام ايراد می‌کرده است ابتدا خود عامل به آن بوده است و سپس ديگران را امر به آن می‌کرده است. پس از بررسي شخصيت علمي امام (ع) اصول و روش‌های آموزشي از نظر علي (ع) مورد بررسي قرار گرفته است. امام (ع) براي موفقيت در هر امري پايبند اصول و روش‌هایی است كـه بـا بـه كار بردن اين اصول و روش‌ها هر امري به موفقيت نائل می‌شود به‌ویژه در امر آموزش پايبند اصول و روش‌هایی كـاربردي اسـت تـا آموزش به ثمر نشيند و امر آموزش به‌آسانی صورت گيرد و همچنين تأثيرگذاري آن بيشتر شود. در فصل چهارم كه تربيت در سيرة امام علي (ع) را مورد بررسي قرار داده است به جايگاه و اهميت و ضرورت امـر تربيـت و همچنين ضرورت تسريع در امر تربيت اشاره شده است. ابعاد مختلف تربيت چون تربيت ديني، اخلاقي، عقلاني، سياسي و اجتماعي بيان شده است و براي اينكه انسان در مسير اصلي فطرت خود حركت كند و در مسير هدف الهي پيش رود و همه ابعـاد فـوق را در خـود تقويت كند بايد روش‌های صحيح را پيش گيرد كه اين روش‌ها از نظر علي (ع) روش الگويي، عملي، محبت، تذكر، عبرت، موعظه، توبه، ابتلا و امتحان، مراقبه و محاسبه و تشويق و تنبيه می‌باشد همه اين روش‌ها هرکدام نقشي خاص در تربيت دارند كه عدم به‌کارگیری هر يك از اين روش‌ها باعث نقص در تربيت می‌شود. همچنين هر يك از اين روش‌ها آدابي مخصوص به خود دارند كه رعايت آن الزامي می‌باشد. پس از پرداختن به روش‌های تربيت، مباني و اصول تربيت مورد بررسي قرار گرفته است. در واقع براي موفقيت در امر تربيت رعايت مباني و اصول بسيار ضروري است كه اگر اصول و مباني آن مراعات نشود امر تربيت به‌طور صحيح صورت نگرفتـه و نتیجه معكوس دارد. پس براي انجام يك تربيت صحيح هم رعايت اصول و مباني و هم روش‌های صحيح الزامي است كه اين اصول و مباني از نظر امام شامل اصل اعتدال، تدرج و تمكّن، تسهيل و تيسير، مدارا و ملايمت، كرامت، عزت، تفكر و تدبر می‌باشد. هدف ما در اين پژوهش دست پيدا کردن به اين پاسخ است كه تعليم و تربيت چه جايگاهي در انديشه و عمـل امـام علـي (ع) داشته است. در واقع تعليم و تربيت يكي از اهداف اصلي خداوند سپس انبيا و اوصيا و به‌ویژه علـي (ع) بـوده اسـت. انسان‌سازی و رساندن همه انسان‌ها به سعادت دوجهانی هدف اصلي همه اين بزرگان بوده است ولي هرگاه در انجام اين هدف موانعي ايجاد می‌شد و ناگزير از جنگ بوده‌اند براي رسيدن به هدف اصلي خود جنگ را كه راه‌حل آخر مسأله بوده است انتخاب می‌کردند ولي هیچ‌گاه از هدف اصلي خود غافل نبوده‌اند.
کلیدواژه‌ها:تعليم، تربيت، امام علي (ع).
فصول پایان‌نامه:
این رساله در چهارفصل ارائه شده است:
فصل اول: «كليات»
* چارچوب مفهومی
* تفاوت مفهوم تربیت با تعلیم
* اهمیت آموزش و پرورش
* تربیت در اسلام
فصل دوم: «امام علي (ع) در عصر پيامبر (ص)، خلفا و دوره حكومت»
* نخستین مسلمانان
* همسری حضرت فاطمه زهرا (س)
* حضور در غزوات پیامبر (ص)
* واقعه غدیر
* توطئه سقیفه
* حضرت علی (ع) در دوره خلفا
* خلافت حضرت علی (ع)
* شهادت حضرت علی (ع)
فصل سوم: «آموزش در سيره علوي»
* مقام علمی امام علی (ع)
* جایگاه علم و عالم
* ویژگی‌های علم
* اهمیت و جایگاه آموزش در سیره امام علی (ع)
* اصول و مبانی آموزش
* روش‌های آموزشی در سیره علی (ع)
* قلمرو آموزش و سطوح آن
فصل چهارم: «تربيت در سيرة علوي»
* شأن تربیتی امام علی (ع)
* جایگاه تربیت
* ضرورت و اهمیت تربیت در اندیشه امام علی (ع)
* اصول و مبانی تربیت
* اقدامات تربیتی امیرالمؤمنین (ع)
* حیطه تربیت در ابعاد تربیت
* برابری در برابر قانون و قضا
* نتیجه‌گیری.
