چکیده:
يكي از مسائل و موضوعاتي كه اجمالاً مورد تأييد و توافق فرق مسلمان میباشد، اين است كه پيامبر اكرم (ص) در تشريع احكام الهي بهویژه در عرصههاي اجتماعي نقش داشته است، ولي چگونگي ايفاي نقش، مباني، كيفيت و گسترهی آن مورد بحث ميباشد. رساله حاضر در پي آن است كه به اين مهم بپردازد و مشروعيت اختيارات پيامبر اكرم (ص) در تشريع احكام را تبيين و مورد بررسي قرار دهد. در اين بررسي با سه ديدگاه مواجه میباشیم. اول: مخالفان تشريع توسط پيامبر اكرم (ص) دوم: موافقان مشروط و محدود به قلمروهاي اجتماعي و سیاسی؛ و سوم: نگاهي كه محدوديتي براي تشريع توسط ايشان قائل نيستند. با عنايت به ديدگاههاي فوق؛ چهار نظریه شكل گرفته است كه عبارت است از: الف) وحيانگاري سنّت نبوي (ص) اين ديدگاه در بين علماي شيعه و سنّي طرفداران زيادي دارد و پيامبر (ص) را فقط ناقل وحي ميداند و نقشي براي پيامبر اكرم (ص) در تشريع قائل نيست. ب) اجتهاد النبي (ص) فيما لا نص فيه؛ پرچمدار اين نظريه علماي اهل سنّت هستند و براي پيامبر (ص) حق اجتهاد قائل هستند و بر اين باور ميباشند كه ايشان در موارد خلأ نص، اجتهاد كردهاند. ج) تفويض امر الدينالي النبي (ص) طرفدار اصلي اين ديدگاه، علماي شيعه ميباشند و میگویند: امر دين به پيامبر اكرم (ص) واگذار شده تا به هر نحوي مصلحت ميباشد عمل نمايند. د) ولايت تشريعي و اذن الهي. اين دیدگاه؛ واگذاري كامل را نميپذيرد و قائل به سرپرستي مشروط پيامبر (ص) بر شريعت ميباشد. پس از تبيين و نقد و بررسي نظريهها و آراي فريقين، نظريه چهارم پس از اصلاح و تكميل بهعنوان نظريه مختار انتخاب گرديده است. بر اساس اين نظريه، پیامبر اکرم (ص) در چارچوب اصول و معيارهاي قرآني و وحياني ميتواند احكام الهي را تشريع نمايد و گستره اختيارات، به گستردگي مأموريت و رسالت ايشان ميباشد.
کلیدواژهها:تشریع، پیامبر (ص) فریقین، اهل سنت.
مقالات مرتبط:
تفویض تشریع احکام در سیرهی پیامبر (ص) از نگاه عالمان اهل سنت، محمدجواد ابوالقاسمی، کاظم قاضیزاده، مطالعات تاریخ اسلام، پاییز 1391، شماره 14، (20 صفحه، از 7 تا 26)، (علمی-پژوهشی).
فصول پایاننامه:
این پایاننامه در پنج فصل تبیین شده است:
فصل اول: «کلیات و مفاهیم کلیدی»
گفتار اول: کلیات
گفتار دوم: مفاهیم اختصاصی تحقیق
فصل دوم: «نقش و جایگاه پیامبر (ص) در تشریع احکام الهی»
گفتار اول: سنّت پیامبر (ص) و جایگاه آن در تشریع احکام الهی
گفتار دوم: چیستی و چگونگی تشریع احکام توسط پیامبر اکرم (ص)
فصل سوم: «مبانی و نظریههای مرتبط با اختیارات پیامبر (ص) در تشریع حکام الهی»
گفتار اول: وحیانگاري سنّت و تشریع نبوي
گفتار دوم: نظریۀ اجتهاد النبی (ص) فیما لا نص فیه
گفتار سوم: تفویض امر الدین الی النبی (ص)
فصل چهارم: «ولایت بر تشریع و یا ولایت تشریعی پیامبر اکرم (ص)»
گفتار اول: معناشناسی ولایت تشریعی و یا ولایت بر شریعت
گفتار دوم: آیات قرآن که براي ولایت تشریعیۀ پیامبر اکرم (ص) استدلال شده است
گفتار سوم: دیدگاه علماي فریقین پیرامون ولایت تشریعی پیامبر اکرم
گفتار چهارم: نقد و بررسی آرا و مبانی تردیدکنندگان در ولایت تشریعی پیامبر اکرم (ص).
فصل پنجم: «جمعبندی و تجزیه و تحلیل یافتهها»
گفتار اول: مروري بر مبانی و نظریهها
گفتار دوم: تبیین نظریۀ اذن و ولایت الهی و تشریعی پیامبر اکرم (ص)
گفتار سوم: نتیجهگیري و بیان نظر پژوهش پیرامون اختیارات پیامبر اکرم (ص) در تشریع احکام الهی.